XII- OLAĞANÜSTÜ HAL BÖLGESİNDE VE KALKINMADA ÖNCELİKLİ YÖRELERDE İSTİHDAM YARATILMASI VE YATIRIMLARIN TEŞVİK EDİLMESİNE İLİŞKİN İSTİSNA
4325 sayılı [1] Kanun’un 3. maddesi uyarınca Olağanüstü Hal Bölgesi’nde ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde istihdam yaratılması amacıyla, bu yörelerde bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin elde ettikleri kazançlar belli şartlarla kazanç vergilerinden istisna edilmiştir. İstisnayı düzenleyen Kanun maddesi aşağıdaki gibidir.
“MADDE 3- a) Bu maddenin yürürlük tarihi [2] ile 31.12.2000 tarihi arasında; Olağanüstü Hal Bölgesi kapsamında sayılan illerde yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu illerdeki işyerlerinde fiilen ve sürekli olarak 10 ve daha fazla işçi çalıştırmaları şartıyla, münhasıran bu işyerlerinden elde ettikleri kazançları işe başlama tarihinden itibaren yatırım dönemi dahil 5 vergilendirme dönemi, gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır...
b) (a) fıkrasında belirtilen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin anılan fıkradaki istisna süresinin sonundan başlamak ve 31.12.2007 tarihinde sona ermek üzere, bu illerdeki işyerlerinde fiilen ve sürekli olarak on ve daha fazla işçi çalıştırmaları şartıyla, münhasıran bu işyerlerinden elde ettikleri kazançları üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden aşağıda belirtilen oranlarda indirim yapılır.
İndirim oranı; 10 işçi çalıştıranlarda % 40, 51 ve daha yukarı işçi çalıştıranlarda % 60’dır. 11 ile 50 arasında (50 dahil) işçi çalıştıranlar için uygulanacak indirim oranı, % 40 oranına her bir işçi için 0.5 puan eklemek suretiyle bulunur.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce kapsama dahil illerde işyeri bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, 31.10.1997 tarihinden önce vermiş oldukları en son 4 aylık sigorta prim bordrolarında bildirdikleri işçi sayısına ilave olarak yeni işe aldıkları ve bu işyerlerinde fiilen çalıştırdıkları işçi sayısının 10 ve daha yukarı olması halinde, 01.01.1998-31.12.2007 tarihleri arasında bu işyerlerinden elde ettikleri kazançları üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisine bu fıkrada belirtilen indirim oranları uygulanır.
Bu fıkra kapsamına giren kazançlar üzerinden, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin 6 numaralı bendinin (b) alt bendine göre tevkif edilecek gelir vergisi için de yukarıda belirtilen oranlarda indirim yapılır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.”
A- UYGULAMA ŞARTLARI
Anılan istisnanın uygulama süresi dolmuş olup, dönem kazancına ilişkin kurumlar vergisinden yeni alınan işçi sayısına göre indirim yapılması uygulaması 2007 yılı sonuna kadar devam etmiştir. İstisnadan yararlanma şartları 4325 sayılı Kanun’a ilişkin 27.02.1998 tarih ve 23271 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 no.lu Tebliğle açıklanmıştır. Vergi indiriminden yararlanma şartlarını şöyle özetleyebiliriz.
1- Kanun kapsamında istisnadan yararlanacak mükelleflerin yukarıda sayılan illerde 01.01.1998-31.12.2000 tarihleri arasında işe başlamış olmaları,
2- Bu iş yerlerinde fiilen ve sürekli olarak en az 10 ve daha fazla işçi çalıştırmaları,
3- 01.01.1998 tarihinden önce mükellefiyeti bulunan kurumların en az 10 ve daha fazla yeni işçi almaları ve fiilen çalıştırmaları gerekmektedir.
İndirim uygulaması ile ilgili olarak aşağıdaki durumlar özellik taşımaktadır:
- Hangi iş kolunda faaliyet gösterilirse gösterilsin, hizmet işletmeciliği dahil, her türlü ticari, sınai, mesleki ve zirai faaliyetle uğraşan ve yukarıda belirtilen şartları taşıyan bütün gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri bu indirimden yararlanabilecektir.
- İndirim, mükelleflerin münhasıran kapsama dahil illerdeki işyerlerinden elde ettikleri kazançlara ilişkin vergiye uygulanacaktır [3].
- Asgari veya yeni 10 işçi çalıştırma şartı vergilendirme döneminin tamamında aranacaktır. Vergilendirme dönemi içinde işi bırakanlardan faaliyet döneminde asgari bu şartı yerine getirenler de indirimden yararlanacaktır.
- Aynı mükellefin kapsama dahil illerde birden fazla işyeri açması halinde kıyaslamada bu işyerlerindeki toplam işçi sayısı dikkate alınacaktır.
- İşe başlanıldığı anda 10 işçi çalıştırma şartını yerine getirmemekle birlikte, daha sonra aynı yıl içinde bu sayıya ulaşanlar, indirimden ancak izleyen yıldan itibaren ve yıl boyunca bu şarta uymaları halinde yararlanacaklardır.
- Ana merkezi veya üretim yeri kapsama dahil illerde olmadığı halde, satış, pazarlama, dağıtım gibi faaliyetlerin muvazaalı olarak bu işyerlerinden yapılmakta olduğunu gösterenler indirimden yararlanamayacaklardır.
B- İNDİRİMLİ VERGİ ORANLARI
Anılan maddenin “b” fıkrası uyarınca indirimli vergi oranı uygulayacak mükellefler için, yeni işe alınan veya yeni başlanılan bir işte çalıştırılan işçi sayısı baz alınarak uygulanacak kazanç vergisi indirim oranları aşağıdaki gibi olacaktır. Dönem içinde işçi sayısında değişiklik olması durumunda hesaplamada en az işçi sayısı dikkate alınacaktır.
İşçi sayısı baz alınarak tespit edilecek bu indirim, hesaplanan kurumlar vergisi üzerinden hareketle bulunacak ve bu tutar mahsup edilmek suretiyle ödenecek vergi tespit edilecektir.
|
İşçi Sayısı |
Kurumlar Vergisi İndirim Oranı (%) |
İşçi Sayısı |
Kurumlar Vergisi İndirim Oranı (%) |
|
11 |
40 |
31 |
50 |
|
12 |
40,5 |
32 |
50,5 |
|
13 |
41 |
33 |
51 |
|
14 |
41,5 |
34 |
51,5 |
|
15 |
42 |
35 |
52 |
|
16 |
42,5 |
36 |
52,5 |
|
17 |
43 |
37 |
53 |
|
18 |
43,5 |
38 |
53,5 |
|
19 |
44 |
39 |
54 |
|
20 |
44,5 |
40 |
54,5 |
|
21 |
45 |
41 |
55 |
|
22 |
45,5 |
42 |
55,5 |
|
23 |
46 |
43 |
56 |
|
24 |
46,5 |
44 |
56,5 |
|
25 |
47 |
45 |
57 |
|
26 |
47,5 |
46 |
57,5 |
|
27 |
48 |
47 |
58 |
|
28 |
48,5 |
48 |
58,5 |
|
29 |
49 |
49 |
59 |
|
30 |
49,5 |
50 |
59,5 |
ÖRNEK:
Van ilinde öteden beri peynir imalatı faaliyetinde bulunan M Ltd. Şti., 4325 sayılı Kanun uyarınca vergi indiriminden yararlanmak amacıyla 30.12.2000 tarihinde işletmeye 15 işçi almış ve bu sayıyı Temmuz 2004 tarihinde 25’e çıkarmıştır. İşletme işçileri kesintisiz olarak çalıştırmaktadır. Kurumun 2007 yılı safi kurum kazancı 410.000 YTL’dir. Kurum 2007 yılı kârını dağıtmama kararı almıştır.
Bu durumda vergileme şöyle olacaktır. 2005 yılından itibaren işletme 25 kişi için indirimden yararlanabilecektir. 18 işçi için indirim oranı % 47’dir.
a- Kurumlar Vergisi Matrahı....................................................... 410.000 YTL
b- Hesaplanması Gereken Kurumlar Vergisi (%20)............... 82.000 YTL
c- 4325 sayılı Kanun Uyarınca İndirim (b*0,47)....................... 38.540 YTL
d- Hesaplanacak Kurumlar Vergisi............................................ 49.460 YTL
e- Stopaj GV Matrahı (GVK md. 94/6-b)....................................................... 0
f- Toplam Vergi Yükü.................................................................... 49.460 YTL