VIII- KÂRLAR VE KÂR YEDEKLERİ

İşletme tarafından elde edilen kârlardan; yedeklere ayrılmayan ve ortaklara dağıtılmayan kısımlar öz sermaye unsuru olmakla beraber sermaye içinde gösterilmeyip bilanço pasifinde (kârlar olarak) gösterilir. İşletme kârları üzerinden hesaplanan (ayrılan) yasal ve ihtiyari yedekler de bu grup içinde ayrıca gösterilir.

A- İŞLETME KÂRLARI

İşletme kârları bir anlamda öz sermayedir, işletme zararları ise olumsuz (negatif) öz sermayedir. Bu nedenle bilançonun kâr/zarar kalemi her zaman olumlu bir varlığı ifade etmeyebilir.

İşletme kârları bilançoda geçmiş yıl (570 no.lu hesap) ve cari yıl olmak üzere (590 no.lu hesap)  iki ayrı grupta gösterilir. İşletme zararları da bilanço pasifinde negatif unsur olarak yine geçmiş yıl (580 no.lu hesap) ve cari yıl (591 no.lu hesap) bazında ayrı gösterilir. Geçmiş yıl zararları vergi kanunları uyarınca yıl bazında da ayrı gösterilmek zorundadır. Bu ayırım genellikle bilanço dipnotlarında açıklanır.

Geçmiş yıl zararları beş yıldan fazla nakledilmemek kaydıyla cari dönem kazancından mahsup edilebilir. Zarar mahsubu gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinde farklı zamanlarda yapılır. Kurumlarda, ticari kazanç tespit aşamasında yapılır, gelir vergisi mükelleflerinde ise beyanname üzerinde yapılır. Her iki halde de geçmiş yıl zararlarının cari yıl kârından mahsubu izleyen dönem açılış işlemlerinde yapılır.

Örneğin, bir kurumun 31.12.2007 tarihi itibariyle geçmiş yıl zararı (580 no.lu hesap) 6.000 YTL, cari yıl net kârı (692 no.lu hesap) 15.000 YTL olsun. Bu durumda zarar mahsubuna ilişkin şu kayıtlar yapılacaktır:

–––––––––––––  31.12.2007 ––––––––––––

692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI                     15.000

590 DÖNEM NET KÂRI                                                             15.000

Açıklama: Dönem sonu işlemleri

–––––––––––––  01.01.2008 ––––––––––––

590 DÖNEM NET KÂRI                                                15.000

580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARI                                                   6.000

570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRI                                                         9.000

Açıklama: Zarar mahsubu

––––––––––––––––––  /  –––––––––––––––

31.12.2007 tarihli bilançoda cari dönem net kârı mahsup öncesi tutarla, geçmiş yıl zararı da mukayyet bedeliyle yer alacaktır.

B- KÂR YEDEKLERİ

İşletme kârları üzerinden; kanun, ana sözleşme veya ortaklar kurulu kararınca ayrılan yedekler işletme bilançosunun pasifinde, kârlardan ve öz sermayeden ayrı olarak gösterilir. THP uyarınca yapılan ayırım (detaylandırma) aşağıdaki gibidir.

Yasal Yedekler: Bu kalem içinde TTK uyarınca ayrılan birinci ve ikinci tertip yedek akçeler (toplamı) gösterilir. Dönem içinde kullanılan yasal yedekler bu kalem muhteviyatından düşülür.

Statü Yedekler: Bu kalem içinde kurum ana sözleşmesi uyarınca ayrılan yedek akçeler gösterilir. Bu akçelerden dönem içinde yapılan kullanımlar, kalem muhteviyatından düşülür.

Olağanüstü Yedekler:  Bu kalemde şirket ortaklar kurulu (yetkili organlar) tarafından ayrılmasına karar verilen yedek akçelerden dönem sonu itibariyle kullanılmamış olanlar gösterilir.

Özel Fonlar: İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu olan fonlar ile diğer amaçlar için ayrılan fonlar bu kalem içinde bilanço pasifinde gösterilir. Fonlardan dönem içinde kullanılan kısımlar, fon muhteviyatından düşülür. Bu kalem içinde gösterilecek başlıca fonlar şunlardır;

·       Sabit kıymet yenileme fonu,

·       Finansman fonu,

·       Sermaye itfa fonu,

·       Vazgeçilen borçlar fonu,

·       Gayrimenkul ve iştirak hissesi satış kazancı fonu,

·       Sermaye kur farkı fonu.

C- ENVANTER VE DEĞERLEME

Kârlar ve kâr yedeklerinin dönem sonu envanterinde önceki dönemden devreden fonlar, bu fonlardan dönem içinde yapılan kullanımlar, cari dönemde ayrılan fonlar, kârlara mahsup edilen geçmiş dönem zararlarına ilişkin yasal kayıtların varlığı ve doğruluğu kontrol edilir. Ayrıca yapılan hesaplamalar kontrol edilir. Varsa dönem içinde yapılan sermayeye ilavelerin fon muhteviyatından düşülmesi ve sermaye kayıtları  kontrol edilir.

Dönem sonu itibariyle elde mevcut kâr yedekleri (fonlar) ve dönem kârı (veya zararı) ile geçmiş dönem kârı (veya zararı) mukayyet bedeli ile değerlenir ve bu değerle bilançoya aktarılır. Dönem kârı izleyen yılın başında aşağıdaki kayıtla geçmiş yıllar kârı hesabına aktarılır.

–––––––––––––  1.1.2008 ––––––––––––

590 DÖNEM NET KÂRI                                                    XXX

570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRI                                                           XXX

––––––––––––––––––  /  –––––––––––––––

Dönem zararı da izleyen dönem başında şu kayıtla geçmiş yıllar zararı hesabına aktarılır.

–––––––––––––  1.1.2008 ––––––––––––

580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARI                                         XXX

591 DÖNEM NET ZARARI                                                            XXX

––––––––––––––––––  /  –––––––––––––––