ACİL DURUM PLANI NASIL YAPILACAK
Yazar: Arif TEMİR*
Yaklaşım / Ağustos 2013 /
Sayı: 248
I- GİRİŞ
Günlük yaşamın her alanında acil
durumlarla karşılaşma olasılığı var. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu(1)’nda ve İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında
Yönetmelikte(2) acil durum ve acil durum planları ve bu planların nasıl
yapılacağı ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Buna göre acil durum; işyerinin
tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli
kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale,
mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylar olarak tanımlanıyor.
İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dahil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı
plana acil durum planı deniliyor(3). Acil durum planını yapmayanlar hakkında
idari para cezası öngörülmüştür.
Bu yazımızda; ilgili
mevzuat kapsamında acil durum planlarının hazırlanmasının usul ve esasları,
planın uygulanması, işçi ve işverenlerin sorumlulukları ile konuya ilişkin bazı
özellikli durumlar ile idari para cezalarını açıklamaya çalışacağız.
II- ACİL DURUM
PLANININ HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI
A- ACİL DURUM PLANI NASIL HAZIRLANACAK?
Acil durum planı, tüm işyerleri için
tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi,
bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması,
görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve tahliye
yöntemlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının
yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanıyor.
Acil durum planında;
işyerinin unvanı, adresi, hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı, hazırlandığı
tarih ve geçerlilik tarihi, belirlenen acil durumlar, alınan önleyici ve
sınırlandırıcı tedbirler, acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri, işyerini
veya işyerinin bölümlerini gösteren kroki, yangın söndürme amaçlı
kullanılacaklar da dahil olmak üzere acil durum
ekipmanlarının bulunduğu yerler, ilkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler,
kaçış yolları, toplanma yerleri, görevlendirilen çalışanların ve varsa
yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri, ilk
yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri
dışındaki kuruluşların irtibat numaraları vb. bilgilerin yer alması gerekiyor
(Ek: Acil Durum Planı).
Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak;
hazırlayan kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve
söz konusu plan, acil durumla mücadele edecek ekiplerin kolayca ulaşabileceği
şekilde işyerinde saklanacak. Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina
içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulacak.
B- ACİL DURUM PLANLARININ YENİLENMESİ
Acil durum planları; tehlike sınıfına göre
çok tehlikeli işyerlerinde iki, tehlikeli işyerlerinde dört ve az tehlikeli işyerlerinde altı yılda bir yenilenecek. Ancak
işyerinde, yeni acil durumların ortaya çıkmasına neden olacak değişikliklerin
meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil durum planı tamamen veya
kısmen yenilenecek.
C- ACİL DURUMLARIN BELİRLENMESİ
İşyerinde meydana
gelebilecek acil durumlar; risk değerlendirmesi sonuçları, yangın, tehlikeli
kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali, ilk yardım ve
tahliye gerektirecek olaylar, doğal afetlerin meydana gelme ihtimali ve sabotaj
ihtimali göz önünde bulundurularak belirlenecek.
D- GÖREVLENDİRİLECEK ÇALIŞANLARIN
BELİRLENMESİ
Çok tehlikeli sınıfta
yer alan işyerlerinde 30 çalışana, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 40
çalışana ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 50 çalışana kadar arama,
kurtarma ve tahliye ile yangınla mücadele konularının her biri için uygun
donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanın destek elemanı olarak
görevlendirilmesi gerekiyor. İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın
bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye kadar çalışan için
birer destek elemanı daha görevlendirilecek. 10’dan az çalışanı olan ve az
tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde bir kişinin görevlendirilmesi yeterli
olacak.
E- ACİL DURUM PLANI HAZIRLANMA EKİBİNDE İŞ
GÜVENLİĞİ UZMANI BULUNACAK MI?
Acil Durumlar
Hakkındaki Yönetmelikte iş güvenliği uzmanının acil durum planının hazırlanması
sürecine katılması gerektiğine ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve
Eğitimleri Hakkındaki Yönetmeliğin 9. maddesinin (c) fıkrasında iş
güvenliği uzmanının görevleri arasında işyerinde kaza, yangın veya patlamaların
önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde
bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi
durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu
konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum
planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek gibi konular
yer almaktadır. Buna göre iş güvenliği uzmanının da acil durum
planlarının hazırlama ekibinde yer alması gerekiyor.
F- TATBİKAT
Hazırlanan acil durum
planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve
uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda en az bir defa olmak
üzere tatbikat yapılacak. Gerçekleştirilen tatbikatın tarihi, görülen
eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda yapılacak düzenlemeleri içeren
tatbikat raporu hazırlanacaktır.
G- ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ VE
EĞİTİM
Bütün çalışanlar acil durum planları ile
arama, kurtarma ve tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım konularında
görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirilir. İşe yeni alınan çalışana, iş
sağlığı ve güvenliği eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili
bilgilendirme yapılır. Acil durum konularıyla ilgili özel olarak
görevlendirilenler, yürütecekleri faaliyetler ile ilgili özel olarak eğitilir.
Yönetmeliğin 11. maddenin birinci fıkrası uyarınca görevlendirilen çalışanlara,eğitimlerin işyerinde iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi
tarafından verilmesi halinde, bu durum işveren ile eğitim verenlerce
imzalanarak belgelendirilir.
Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin geçici
2. maddesine göre kurulacak olan ekiplerin eğitimleri, Yönetmeliğin yayımı
tarihinden itibaren bir yıl içinde tamamlanacak. Yönetmelik 18.06.2013
tarihinde Resmi Gazete’de yayınlandığından kurulacak
olan ekiplerin eğitiminin 18.06.2014 tarihine kadar tamamlanması gerekiyor.
III- İŞVERENLERİN VE
ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
A- İŞVERENİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Acil Durumlar Hakkında
Yönetmeliğin 5. maddesine göre, işverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri
şunlardır:
▪ Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı
ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma
çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil
durumları belirler.
▪ Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri
alır.
▪ Acil durumların olumsuz
etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.
▪ Acil durum planlarını hazırlar ve
tatbikatların yapılmasını sağlar.
▪ Acil durumlarla mücadele için
işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan
sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma,
tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma
sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her
zaman hazır bulunmalarını sağlar.
▪ Özellikle ilk yardım, acil tıbbi
müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki
kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
▪ Acil durumlarda enerji
kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar
yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı
bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar.
▪ Varsa alt işveren ve geçici iş
ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde
bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.
▪ Acil durumlarla ilgili özel
görevlendirilen çalışanların sorumlulukları işverenlerin konuya ilişkin
yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
B- ÇALIŞANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Acil Durumlar
Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesine göre, işverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri
şunlardır:
▪ Acil durum planında belirtilen
hususlar dahilinde alınan önleyici ve sınırlandırıcı
tedbirlere uymak.
▪ İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve
diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile
karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen
sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek.
▪ Acil durumun giderilmesi için,
işveren ile işyeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay yerine intikal eden
ekiplerin talimatlarına uymak.
▪ Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma arkadaşlarının hayatını
tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmak.
İşveren, çalışanların
kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile
karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen
sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde
müdahale edebilmelerine imkan sağlar. Böyle bir
durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları
müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz.
IV- ACİL DURUM
PLANLARINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR
A- BİRDEN FAZLA İŞVEREN OLMASI DURUMUNDA
ACİL DURUM PLANLARI
Aynı çalışma alanını birden fazla
işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak acil
durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır. Birden fazla işyerinin bulunduğu
iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerinin işyerlerince
hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür
(Yönetmelik md. 17).
B- ASIL İŞVEREN VE ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNİN
BULUNDUĞU İŞYERLERİNDE ACİL DURUM PLANLARI
Bir işyerinde bir veya daha fazla alt
işveren bulunması halinde acil durum planlarının hazırlanması konusunda
işyerinin bütünü için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile
sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumludur (Yönetmelik md.
18).
C- BİR AYDAN KISA SÜRELİ GEÇİCİ İŞLERDE
ACİL DURUM PLANLAMASI
Bir aydan kısa süreli
işlerde, işyerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibarıyla çalışanları doğrudan
etkilemesi muhtemel acil durumlar için bu Yönetmelik kapsamında yapılan özel
görevlendirmeler işverence yapılır. Çalışanlar ve özel görevi bulunanlar acil
durumlar ile ilgili bilgilendirilir (Yönetmelik md.
19).
D- MEVCUT ACİL DURUM PLANLARI VE
TATBİKATLAR
Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin geçici
1. maddesine göre, 6331 sayılı Kanun gereğince ve Yönetmeliğin yayım tarihi
öncesinde, hazırlanmış olan acil durum planları bir yıl içerisinde yönetmeliğe
göre gözden geçirilerek revize edilecektir. İşyerlerinde gerçekleştirilmiş olan
tatbikatlar ise süresince geçerli sayılacaktır.
V- ACİL DURUM PLANI VE
DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERE UYMAMANIN CEZASI
Acil durumları
belirlemeyen, acil durumlar için tedbir almayan, acil durum planlarını
hazırlamayan, destek elemanı görevlendirmeyen, araç gereç sağlamayan, acil
durumlarda işyeri dışındaki kuruluşla irtibatı sağlayacak düzenlemeyi
yapmayanlar hakkında İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre her yükümlülük için
1.078 TL ve aykırılığın devam ettiği her ay için 1.078 TL idari para cezası
uygulanacak.
VI- SONUÇ
Acil durum planı hazırlamak bütün
işyerleri için zorunlu hale getirilmiştir. Beklenmeyen olumsuz durumlara karşı
hazırlıklı olmak, can ve mal kaybının
en aza indirilmesi acil durum planlarının hazırlanması ve uygulanması ile
mümkün olacaktır. Bu nedenle acil durum planlarının hazırlanmasında ve
uygulanmasında gerekli titizliğin gösterilmesi gerekmektedir. Bütün bunların
yanında acil durum planını yapmamanın idari para cezası da bulunmaktadır. Acil
durum planının herhangi bir kuruma verilmesine gerek yoktur. Çalışanlarımızın
ve işyerlerimizin zarar görmemesi için acil durumlara hazırlıklı olmaktan başka
çaremizin olmadığını unutmamamız gerekiyor.
EK:
ACİL DURUM PLANI
I. …… A.Ş. Ünvanlı işverenin ……
adresinde kurulu bulunan işyeri için hazırlanmış olan
acil durum planı
Bu acil durum planının amacı acil durum öncesinde ve sırasında alınacak tedbirleri belirleyerek can ve
mal kaybını en aza indirmektir.
II. Bu acil durum
planı aşağıda adı soyadı ve unvanı belirtilenler tarafından hazırlanmıştır.
Adı soyadı ve
unvanı, Adı soyadı ve
unvanı, Adı soyadı ve
unvanı,
Adı soyadı ve unvanı
|
I. Acil durum planı ……/……/2013
tarihinde hazırlanmıştır. Acil durum planı mevcut koşullarda bir değişiklik
olmadığı takdirde işyerinin az tehlikeli işyeri göz önüne alındığında ……/……/2015 tarihine kadar geçerlidir. |
III. Acil durumlar: yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama
ihtimali, ilk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar, doğal afetlerin meydana
gelme ihtimali ve sabotaj ihtimali
vb.
IV. Alınan önleyici ve sınırlandırıcı
tedbirler: …… (acil durumlara
karşı alınacak/alınan tedbirler yazılacak)
V. işyerini veya işyerinin bölümlerini
gösteren aşağıda belirtilen konulara ilişkin kroki ve bilgiler:
a) Yangın söndürme
amaçlı kullanılacaklar da dahil olmak üzere acil durum
ekipmanlarının bulunduğu yerler:
b) İlkyardım malzemelerinin bulunduğu
yerler:
c) Kaçış yolları, toplanma yerleri ve
bulunması halinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı:
d)
Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı,
sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri:
|
1) Arama ekibi |
: |
Adı
Soyadı |
Tel |
e-Posta |
|
2) Kurtarma ekibi |
: |
Adı
Soyadı |
Tel |
e-Posta |
|
3) Tahliye ekibi |
: |
Adı
Soyadı |
Tel |
e-Posta |
|
4) İlk Yardım ekibi |
: |
Adı
Soyadı |
Tel |
e-Posta |
|
5) Yangınla mücadele |
: |
Adı
Soyadı |
Tel |
e-Posta |
e) İlk yardım, acil tıbbi müdahale,
kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşların irtibat
numaraları:
Yangın: 110
Acil ilk yardım: 112
Polis: 155
Diğer:
E-Posta:
İşbu acil durum planı tarafımızdan …./…../2013 tarihinde düzenlenerek imza altına alınmıştır.
Ahmet ………….
Mehmet ………….
Ali ………….
İşveren/vekili
İş güvenliği uzmanı
İşyeri hekimi
Hüseyin ………….
Hasan ………….
Veli ………….
Kurtarma destek elamanı
Tahliye destek
elamanı
Yangınla mücadele destek elamanı
Burak ………….
Arama destek elamanı
Not: Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca
görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulur.