Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA
YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde acil
durum planlarının hazırlanması, önleme, koruma, tahliye, yangınla
mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda
yapılması gereken çalışmalar ile bu durumların güvenli olarak
yönetilmesi ve bu konularda görevlendirilecek çalışanların
belirlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012
tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında
yer alan işyerlerini kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanununun 11 inci, 12 nci ve 30 uncu
maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Acil durum: İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana
gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan
yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye
gerektiren olayları,
b) Acil durum planı: İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda
yapılacak iş ve işlemler dahil bilgilerin ve
uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı planı,
c) Güvenli yer: Acil durumların olumsuz sonuçlarından çalışanların
etkilenmeyeceği mesafede veya korunakta belirlenmiş yeri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşveren ve ÇalışanlarınYükümlülüğü
İşverenin yükümlülükleri
MADDE 5 – (1) İşverenin acil durumlara ilişkin
yükümlülükleri aşağıda belirtilmiştir:
a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate
alarak meydana gelebilecek veçalışan
ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden
değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler.
b) Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve
sınırlandırıcı tedbirleri alır.
c) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere
gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.
ç) Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların
yapılmasını sağlar.
d) Acil durumlarla mücadele için işyerinin
büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin
niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate
alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri
konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir
ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
e) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla
mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak
gerekli düzenlemeleri yapar.
f) Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek
sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri
etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli
düzenlemeleri yapar.
g) Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan
işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan
diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.
(2) Acil durumlarla ilgili özel görevlendirilen çalışanların
sorumlulukları işverenlerin konuya ilişkin yükümlülüğünü ortadan
kaldırmaz.
Çalışanların yükümlülük ve sorumlulukları
MADDE 6 – (1) Çalışanların acil durumlarla ilgili
yükümlülükleri aşağıda belirtilmiştir:
a) Acil durum planında belirtilen hususlar dahilinde
alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlere uymak.
b) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda
kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil
durum ile karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla
ilgili görevlendirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek.
c) Acil durumun giderilmesi için, işveren ile işyeri dışındaki ilgili
kuruluşlardan olay yerine intikal eden ekiplerin talimatlarına uymak.
ç) Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma arkadaşlarının
hayatını tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmak.
(2) İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin
güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine
hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi
için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale
edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya
dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden
dolayı sorumlu tutulamaz.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Acil Durum Planının Hazırlanması
Acil durum planı
MADDE 7 – (1) Acil durum planı, tüm işyerleri için tasarım
veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi,
bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin
alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve
tahliye yöntemlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum
planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.
Acil durumların belirlenmesi
MADDE 8 – (1) İşyerinde meydana gelebilecek acil
durumlar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak belirlenir:
a) Risk değerlendirmesi sonuçları.
b) Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama
ihtimali.
c) İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar.
ç) Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali.
d) Sabotaj ihtimali.
Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler
MADDE 9 – (1) İşveren, belirlediği mümkün ve muhtemel
acil durumların oluşturabileceği zararları önlemek ve daha büyük
etkilerini sınırlandırmak üzere gerekli tedbirleri alır.
(2) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere tedbirler
belirlenirken gerekli olduğu durumda ölçüm ve değerlendirmeler yapılır.
(3) Alınacak tedbirler, risklerden korunma ilkelerine uygun olur ve toplu
korumayı esas alır.
Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri
MADDE 10 – (1) İşverence acil durumların meydana
gelmesi halinde uyarı verme, arama, kurtarma, tahliye, haberleşme, ilk
yardım ve yangınla mücadele gibi uygulanması gereken acil durum müdahale
yöntemleri belirlenir ve yazılı hale getirilir.
(2) Tahliye sonrası, işyeri dâhilinde
kalmış olabilecek çalışanların belirlenmesi için sayım da dâhil
olmak üzere gerekli kontroller yapılır.
(3) İşveren, işyerinde acil durumların meydana gelmesi
halinde çalışanların bu durumun olumsuz etkilerinden korunması için
bulundukları yerden güvenli bir yere gidebilmeleri amacıyla izlenebilecek
uygun tahliye düzenlemelerini acil durum planında belirtir
ve çalışanlara önceden gerekli talimatları verir.
(4) İşyerlerinde yaşlı, engelli, gebe veya kreş var
ise çocuklara tahliye esnasında refakat edilmesi için tedbirler alınır.
(5) Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulurken 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararıyla yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında
Yönetmelik hükümleri dikkate alınır.
(6) Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri
oluşturulurken çalışanlar dışında müşteri, ziyaretçi gibi işyerinde
bulunması muhtemel diğer kişiler de göz önünde bulundurulur.
Görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi
MADDE 11 – (1) İşveren; işyerlerinde tehlike
sınıflarını tespit eden Tebliğde belirlenmiş olan çok tehlikeli sınıfta
yer alan işyerlerinde 30 çalışana, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde
40 çalışana ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 50 çalışana
kadar;
a) Arama, kurtarma ve tahliye,
b) Yangınla mücadele,
konularının her biri için uygun donanıma sahip
ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak
görevlendirir. İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın
bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye
kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirir.
(2) İşveren, ilkyardım konusunda 22/5/2002
tarihli ve 24762 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan İlkyardım Yönetmeliği esaslarına göre destek
elemanı görevlendirir.
(3) Her konu için birden fazla çalışanın görevlendirilmesi gereken
işyerlerinde bu çalışanlar konularına göre ekipler halinde koordineli
olarak görev yapar. Her ekipte bir ekip başı bulunur.
(4) İşveren tarafından acil durumlarda ekipler arası gerekli
koordinasyonu sağlamak üzere çalışanları arasından bir sorumlu
görevlendirilir.
(5) 10’dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan
işyerlerinde birinci fıkrada belirtilen yükümlülüğüyerine
getirmek üzere bir kişi görevlendirilmesi yeterlidir.
Dokümantasyon
MADDE 12 – (1) Acil durum planı asgarî aşağıdaki
hususları kapsayacak şekilde dokümante
edilir:
a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
b) Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı.
c) Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi.
ç) Belirlenen acil durumlar.
d) Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler.
e) Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri.
f) Aşağıdaki unsurları içeren işyerini veya işyerinin bölümlerini
gösteren kroki:
1) Yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dâhil olmak üzere
acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler.
2) İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler.
3) Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde
uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı.
4) Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı,
unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri.
5) İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele
konularında işyeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları.
(2) Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan
kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve
söz konusu plan, acil durumla mücadele edecek ekiplerin kolayca
ulaşabileceği şekilde işyerinde saklanır.
(3) Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca
görülebilecek yerlerde asılı olarak bulundurulur.
Tatbikat
MADDE 13 – (1) Hazırlanan acil
durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip
edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda en az
bir defa olmak üzere tatbikat yapılır, denetlenir ve gözden geçirilerek
gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılır. Gerçekleştirilen
tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda
yapılacak düzenlemeleri içeren tatbikat raporu hazırlanır.
(2) Gerçekleştirilen tatbikat neticesinde varsa aksayan yönler ve kazanılan
deneyimlere göre acil durum planlarıgözden
geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılır.
(3) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri,
iş hanlarındaki işyerlerinde tatbikatlar yönetimin koordinasyonu ile
yürütülür.
Acil durum planının yenilenmesi
MADDE 14 – (1) İşyerinde, belirlenmiş olan acil
durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortayaçıkmasına
neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre
acil durum planı tamamen veya kısmen yenilenir.
(2) Birinci fıkrada belirtilen durumlardan bağımsız olarak,
hazırlanmış olan acil durum planları; tehlike sınıfına göre çok
tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki,
dört ve altı yılda bir yenilenir.
Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitim
MADDE 15 – (1) Tüm çalışanlar acil durum
planları ile arama, kurtarma ve tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım
konularında görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirilir.
(2) İşe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve güvenliği
eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili bilgilendirme
yapılır.
(3) Acil durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler,
yürütecekleri faaliyetler ile ilgili özel olarak eğitilir. 11 inci
maddenin birinci fıkrası uyarınca görevlendirilen çalışanlara,
eğitimlerin işyerinde iş güvenliği uzmanıveya
işyeri hekimi tarafından verilmesi halinde, bu durum işveren ile eğitim
verenlerce imzalanarak belgelendirilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Büyük endüstriyel tesislerde acil durum planı
MADDE 16 – (1) İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanununun 29 uncu maddesi gereğince güvenlik raporu hazırlanan işyerlerinde
hazırlanacak dahili acil durum planları bu
Yönetmelikte belirtilen acil durum planı hazırlığında dikkate alınarak
kullanılır.
Birden fazla işveren olması durumunda acil durum
planları
MADDE 17 – (1) Aynı çalışma alanını birden fazla
işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin
yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak acil durum
planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır.
(2) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları,
sanayi bölgeleri veya sitelerinin işyerlerince hazırlanan acil durum
planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür.
Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu
işyerlerinde acil durum planları
MADDE 18 – (1) Bir işyerinde bir veya daha fazla alt
işveren bulunması halinde acil durum planlarının
hazırlanması konusunda işyerinin bütünü için asıl işveren,
kendi çalışma alanı ve yaptıkları işler ile
sınırlı olmak üzere alt işverenler sorumludur.
Bir aydan kısa süreli geçici işlerde acil durum
planlaması
MADDE 19 – (1) Bir aydan kısa süreli işlerde,
işyerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibarıyla çalışanlarıdoğrudan
etkilemesi muhtemel acil durumlar için bu Yönetmelik kapsamında yapılan özel
görevlendirmeler işverence yapılır ve çalışanlar özel görevi
bulunanlar ve acil durumlar ile ilgili bilgilendirilir.
Acil durum planı rehberleri
MADDE 20 – (1) Kamu kurum ve kuruluşları, kamu
kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi-işveren ve memur
sendikaları ile kamu yararına çalışan sivil toplum kuruluşlarının
faaliyet gösterdikleri sektörde hazırladıklarırehber
taslaklarından, Bakanlıkça bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğu yönünden
değerlendirilerek onaylanan taslaklar, Bakanlık tarafından sektör, meslek veya
yapılan işlere özgü acil durum planı rehberleri olarak
yayımlanır.
Mevcut acil durum planları ve tatbikatlar
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) 6331 sayılı Kanun gereğince
ve bu Yönetmeliğin yayım tarihi öncesinde;
a) Hazırlanmış olan acil durum planları bir yıl içerisinde
Yönetmeliğe göre gözden geçirilerek revize edilir.
b) İşyerlerinde gerçekleştirilmiş olan tatbikatlar süresince
geçerli sayılır.
Ekip eğitimlerinin tamamlanması
GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında
kurulacak olan ekiplerin eğitimleri, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden
itibaren bir yıl içinde tamamlanır.
Yürürlük
MADDE 21 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 22 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.